Komentarz Kancelarii - Wyrok TSUE z 7.12.2023 r. C-140/22 a odbieranie przez sądy oświadczeń od konsumentów o świadomości skutków nieważności umowy na tle daty naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie.

Komentarz Kancelarii – Wyrok TSUE z 7.12.2023 r. C-140/22 a odbieranie przez sądy oświadczeń od konsumentów o świadomości skutków nieważności umowy na tle daty naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie.

Do czasu wydania wyroku TSUE z 7.12.2023 r. w sprawie C-140/22, w znacznej części orzeczeń sądów powszechnych uznawano, iż wymagalność roszczeń konsumenta zachodzi dopiero w momencie, gdy konsument po pouczeniu go przez sąd o skutkach stwierdzenia nieważności umowy kredytowej oświadczał, że jest świadomy konsekwencji wynikających z całkowitego upadku umowy kredytowej. Pogląd ten ukształtował się na kanwie Uchwały Sądu Najwyższego z 7.05.2021 r. III CZP 6/21, w której to silnie zaakcentowano obowiązek pouczenia konsumenta o skutkach stwierdzenia nieważności umowy, na które wskazał TSUE w wyroku z 29.04.2021 r., C-19/20.

Powiązywanie wymagalności świadczenia z koniecznością złożenia oświadczenia przez konsumenta przed sądem powodowała, iż konsument był pozbawiany odsetek ustawowych za opóźnienie, które to w wielu orzeczeniach były zasądzane dopiero od dnia złożenia takowego oświadczenia, co w związku z długim czasem trwania procesu – powodowało utratę odsetek przez konsumentów za okres nawet kilku lat i stawiało ich w pozycji gorszej, niż innych wierzycieli w stosunkach cywilnoprawnych.

Skutkowało to więc tym, że mechanizm, który miał w istocie chronić konsumenta przed niekorzystnymi skutkami stwierdzenia nieważności umowy kredytowej, o których miał być pouczony konsument przez sąd, powodował pogorszenie jego sytuacji co do dochodzenia odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od wezwania do zapłaty – zwrotu nienależnie uiszczonych świadczeń.

W komentowanym wyroku TSUE wskazał stanowczo, że niedopuszczalną jest sytuacja, w której to możliwość realizacji uprawnień nadanych konsumentowi przez dyrektywę 93/13, jest uzależniona od konieczności złożenia przez konsumenta sformalizowanego oświadczenia o zgodzie na stwierdzenie nieważności umowy. Zdaniem TSUE, mogłoby to podważyć odstraszający skutek wskazany w dyrektywie 93/13 i jednocześnie stanowiłoby zachętę dla nieuczciwych przedsiębiorców do odrzucania pozasądowych żądań konsumentów mających na celu stwierdzenie nieważności nieuczciwych warunków, zważywszy, że są oni zobowiązani, w celu dochodzenia swoich praw wynikających ze wspomnianej dyrektywy, do złożenia sformalizowanego oświadczenia przed sądem.

W świetle powyższego wyroku, nie jest więc nawet konieczne odbieranie przez sądem od konsumenta takich oświadczeń, a tym bardziej nie wolno naliczać odsetek ustawowych za opóźnienie dopiero od dnia złożenia przez konsumenta oświadczenia przez sądem o świadomości skutków upadku umowy.

Powyższe znalazło już aprobatę w Sądzie Najwyższym, m.in. w postanowieniu z dnia 14.02.2024 r. I CSK 3412/23, znalazło się odwołanie do wyrok TSUE z 7.12.2023 r.

 

Należy zatem wierzyć, że sądy powszechne odstąpią od odbierania oświadczeń. Zaś wystąpienie przez kredytobiorcę z pozwem o ustalenie nieważności umowy Sądy będą traktować, jako uznanie przez konsumenta, że takie ustalenie nie wywoła w jego sytuacji niekorzystnych skutków i wolą konsumenta jest upadek umowy.