Postanowienie Sądu Okręgowego Warszawa–Praga II Wydział Cywilny, w sprawie II C 1440/24 z dnia 30.06.2025 r.

Okręgowy Warszawa–Praga II Wydział Cywilny zwrócił się do TSUE z następującymi pytaniami prejudycjalnymi dt. WIBOR:

„1) Czy wynikająca z art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zasada wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem Unii wymaga dokonania rozszerzającej interpretacji przepisu takiego jak art. 840 § 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, aby objąć określonymi w nim podstawami pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez sąd na podstawie obowiązującego do 7 listopada 2019 r. art. 485 § 3 k.p.c., jeżeli podstawą zgłoszonego przez konsumentów żądania pozbawienia wykonalności nakazu zapłaty jest zarzut, że umowa kredytu zawiera nieuczciwe warunki umowne, a pozwani – mimo odebrania odpisu nakazu zapłaty – nie wnieśli w ustawowym terminie zarzutów od tego nakazu?

– w przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie nr 1:

2)Czy art. 4 ust. 2 in fine dyrektywy Rady nr 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że warunek umowy kredytu – zawartej z konsumentem przed wejściem w życie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r.1 – wprowadzający klauzulę zmiennego oprocentowania, której elementem jest wskaźnik referencyjny WIBOR, można uznać za wyrażony „językiem prostym i zrozumiałym” w przypadku, gdy jednocześnie:

– bank poinformował kredytobiorcę, że na wysokość zmiennego oprocentowania składa się marża i wskaźnik referencyjny;

– bank nie poinformował kredytobiorcy, w jaki sposób i przez kogo wskaźnik referencyjny jest ustalany ani jak kształtowała się jego wysokość w latach poprzednich;

– umowa w zakresie wskaźnika referencyjnego odsyła do zewnętrznego serwisu informacyjnego, do którego konsument nie ma zagwarantowanego dostępu przez cały okres kredytowania oraz okres po wygaśnięciu umowy, gdy może powoływać się na uprawnienia wynikające z zamieszczeniu w niej nieuczciwych warunków?

3) Czy art. 3 ust. 1 dyrektywy Rady nr 93/13/EWG należy interpretować w ten sposób, że warunek umowy kredytu zawartej z konsumentem – określający, że czynnikiem wpływającym na zmianę wysokości oprocentowania jest wskaźnik referencyjny WIBOR, który w dniu zawarcia umowy kredytu przez strony nie był regulowany przez przepisy prawa powszechnie obowiązującego, ale był ustalany przez podmiot trzeci, nie poddany instytucjonalnemu nadzorowi, przy czym bank udzielający kredytu miał pośredni wpływ na wysokość tego wskaźnika – powoduje znaczącą nierównowagę praw i obowiązków stron umowy ze szkodą dla konsumenta?

– w przypadku odpowiedzi pozytywnej na powyższe pytania:

4) Czy art. 6 ust. 1 w związku z art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady nr 93/13/EWG należy interpretować w ten sposób, że w przypadku uznania warunku określającego zmienną stopę procentową za nieuczciwy ze względu na odniesienie do wskaźnika referencyjnego WIBOR, możliwe jest dalsze związanie stron umową kredytu przy przyjęciu, że jest to kredyt z oprocentowaniem stałym w wysokości wskazanej w umowie stałej marży banku, czy też konsekwencją braku związania konsumenta uznanym za nieuczciwy warunkiem określającym zmienną stopę procentową jest konieczność uznania umowy za nieważną ex tunc?”

Wyjaśnienia wymaga, iż nie jest to druga, a trzecia inicjatywa prejudycjalna sądu polskiego dotycząca wskaźnika WIBOR. Wcześniej, w dniu 03.01.2025 r. Sąd Rejonowy w Przemyślu I Wydział Cywilny (I C 847/23) zwrócił się do TSUE, a w Trybunale została nawet nadana sygnatura (C-243/25), jednak pytania zostały wycofane, a sprawa wykreślona z rejestru TSUE.

Zestawiając treść pytań prejudycjalnych Sądu Okręgowego Warszawa-Praga z pytaniami zadanymi przez Sąd Okręgowy w Częstochowie (C-471/24), o których pisaliśmy na stronie Kancelarii w dniu 25.11.2024 r. (https://kancelaria-osowiecka.pl/wibor-komentarz-kancelarii-na-gruncie-pytan-do-tsue-w-sprawie-c-471-24-oraz-w-zwiazku-ze-stanowiskiem-polskich-wladz-w-tej-sprawie), należy je ocenić pozytywnie.

Co szczególnie istotne, pytania SO Warszawa-Praga dostrzegają znaczenie wejścia w życie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r., dla możliwości badania WIBOR przez pryzmat postanowień dyrektywy 93/13. Dopiero bowiem na podstawie rozporządzenia wykonawczego do rozporządzenia 2016/1011, czyli rozporządzenia BMR z 11.08.2016 r., WIBOR został wpisany w wykazie kluczowych wskaźników referencyjnych. Rozporządzenie to weszło w życie w dniu 01.01.2018 r.
Pytania SO Warszawa-Praga dotyczą okresu sprzed tej daty, a jak wiadomo, WIBOR stosowany jest w Polsce jako składnik zmiennego oprocentowania od lat 90.

Tak jak opisywaliśmy to przy okazji omówienia pytań SO w Częstochowie w sprawie C-471/21, sektor bankowy i polski rząd przede wszystkim podnoszą, że WIBOR jest „nietykalny” z uwagi na swój status wskaźnika kluczowego przydany rozporządzeniem BMR i wywodzą z tego wyłączenie możliwości jego badania na gruncie art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13.
Trafnie jednak SO Warszawa-Praga, w ramach w pytania 2. dostrzegł, że nie zawsze przecież tak było. Dodajmy, że w Polsce aż do chwili wejścia w życie (22.07.2017 r.) ustawy o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami, żaden wskaźnik referencyjny, w tym WIBOR, nie był ustawowo uregulowany. Przypomnieć zaś należy, że umowę pod kątem uczciwości jej postanowień bada się według stanu z chwili jej zawarcia. W umowie kredytu zawartej przed 01.01.2018 r. WIBOR nie miał statusu regulowanego rozporządzeniem BMR, zatem z samego tego faktu należałoby postawić wniosek, że możliwe jest jego badanie przez pryzmat przepisów dyrektywy 93/13, gdyż jej art. 1 ust. 2 nie znajduje tu zastosowania.

Pytania 2. i 3. SO Warszawa-Praga zmierzają właśnie do potwierdzenia takiego podejścia przez TSUE. W ramach pytania 3. sąd odsyłający wskazuje bowiem wprost na WIBOR, który w dniu zawarcia umowy kredytu przez strony nie był regulowany przez przepisy prawa powszechnie obowiązującego, ale był ustalany przez podmiot trzeci, nie poddany instytucjonalnemu nadzorowi, przy czym bank udzielający kredytu miał pośredni wpływ na wysokość tego wskaźnika. Są to właśnie cechy tego wskaźnika zanim został objęty rozporządzeniem BMR.

W ostatnim pytaniu sąd odsyłający zmierza do wskazania przez TSUE skutku stwierdzenia nieuczciwego charakteru elementu klauzuli zmiennego oprocentowania jakim jest WIBOR, w konstrukcji oprocentowania: WIBOR + marża. Czy będzie nim dalsze trwanie umowy z oprocentowaniem równym marży banku jako elementu nie „wyciętego” z umowy czy też umowa taka straci tym samym cały element oprocentowania i musi być uznana za nieważną. Nasuwa się więc wprost analogia do problemu „odfrankowienia” umowy kredytu. Tu, orzecznictwo poszło w kierunku konieczności stwierdzenia upadku całej umowy z uwagi na wypaczenie pierwotnego zamiaru stron umowy. Trudno więc stwierdzić, żeby takie pierwotne znaczenie umowy zostało zachowane, gdyby oprocentowanie równało się stałej marży, podczas gdy strony umawiały się na oprocentowanie zmienne.

Podsumowując, inicjatywę SO Warszawa-Praga należy ocenić zdecydowanie pozytywnie, gdyż zmusza ona do pogłębienia zagadnienia, które to dopiero nada polskim pytaniom o WIBOR użyteczność. To właśnie doprecyzowanie wcześniejszych pytań SO w Częstochowie (C-471/24), czy chodzi o „stary” czy „nowy” WIBOR będzie miało istotne znaczenie dla kierunku orzecznictwa w tych sporach, które wyznaczy orzeczenie TSUE.

Nie można wykluczyć, że takie stosowne rozróżnienie zastosuje Rzecznik Generalny TSUE już w ramach swojej opinii do sprawy „częstochowskiej” C-471/24, która ma pojawić się 11 września 2025 r. i która powinna nakreślić kształt późniejszego orzeczenia Trybunału w tej sprawie.

Czy zatem już niedługo okaże się, że kredyty oparte o WIBOR podzielą los kredytów frankowych? Szanse na to są naprawdę realne.