Czy po rozwodzie można samodzielnie pozwać bank i uzyskać nieważność umowy kredytu?
Zdolność do wytoczenia powództwa i występowania w charakterze powoda w procesie cywilnym określa się jako legitymacja procesowa czynna. Zagadnienie, która wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19.10.2023 r. (III CZP 12/23) i potwierdził to także w niedawnym postanowieniu z dnia 22.05.2024 r. (I CSK 1496/23), dotyczyło tego, czy w przypadku zaciągnięcia kredytu przez więcej niż jedną osobę (np. przez małżonków), już tylko jednej z nich przysługuje samodzielna legitymacja czynna w żądaniu ustalenia przez sąd, że umowa kredytu nie istnieje. Problem w praktyce dotykał najczęściej rozwiedzionych małżonków, którzy nie mogli dojść do porozumienia co do pozwania banku.
Sąd Najwyższy wskazał, że nie ma podstaw do uznania, iż kredytobiorca dochodzący przeciwko bankowi ustalenia nieważności umowy kredytu frankowego musi działać wyłącznie wspólnie z innymi kredytobiorcami pod rygorem oddalenia jego powództwa z powodu niepełnej legitymacji procesowej czynnej. Kredyt został wprawdzie udzielony obojgu małżonkom, ale nie oznacza to, że jest to stosunek prawny, który może istnieć jedynie wobec wszystkich kredytobiorców jednocześnie i tylko w tym samym rozmiarze.
Wyjaśniono, że umowa kredytu jest stosunkiem zobowiązaniowym o charakterze pieniężnym, a skoro tak to przedmiot świadczenia w tym stosunku (pieniądze) jest podzielny. Poza tym podkreślono, że przesłanki nieważności umowy kredytu mogą być różnie oceniane w stosunku do kredytobiorców, z których jeden może być przykładowo konsumentem, a drugi nie.
Poza tym, według Sądu Najwyższego wymaganie uczestnictwa po stronie powodowej wszystkich kredytobiorców (współuczestnictwo konieczne), w sprawie o ustalenie nieważności umowy kredytu, naruszałoby prawo do sądu zainteresowanego kredytobiorcy, uzależniając dopuszczalność i możliwość poszukiwania przez niego ochrony prawnej od stanowiska innej osoby, na które nie ma on wpływu. Słusznie odwołano się także do zasady dyspozycyjności w prawie cywilnym, która chroni wolność decyzji każdego podmiotu prawa cywilnego co do tego, czy zamierza dochodzić swych praw. Sąd Najwyższy wskazał tu wprost, iż „nikogo nie można zmusić do "bycia powodem" w jakiejkolwiek sprawie”.
Jeśli więc jeden z kredytobiorców nie zamierza kwestionować umowy przed sądem, wytoczone przez innego kredytobiorcę powództwo o ustalenie nie będzie miało wpływu na stosunki z bankiem tego pierwszego. Wyrok ustalający nieważność umowy będzie skuteczny jedynie w stosunku do stron, które brały udział w postępowaniu sądowym.
Odrębną kwestią w omawianej sytuacji jest obowiązek udowodnienia przez powoda wysokości przysługującego mu roszczenia o zapłatę, w związku z nieważnością umowy. Musi on bowiem wykazać, ile konkretnie środków przekazał bankowi oraz, że to jemu samodzielnie należy się zwrot tych pieniędzy w żądanej wysokości. Z reguły bowiem, jeśli jest kilku kredytobiorców, spłacają oni kredyt w częściach.
Nieważność umowy kredytu z lutego 2008 r. dawnego Polbank (aktualnie Raiffeisen Bank International) - wyrok SO Wrocław z 9.05.2024 r.
Wyrokiem z dnia 9.05.2024 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu (SSO Magdalena Sobczak – Chrzanowska), w sprawie o sygn. akt I C 325/22, ustalił nieważność umowy kredytu indeksowanego do CHF zawartej z dawnym Polbank (obecnie Raiffeisen Bank International AG w Wiedniu). Nadto, zasądził od banku na rzecz Klientów Kancelarii dochodzoną kwotę wraz z odsetkami od dnia złożenia pozwu. W tej sprawie, kapitał kredytu został potrącony przed złożeniem pozwu. Bank został obciążony kosztami procesu.
Wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym po przeprowadzeniu jednej rozprawy i odebraniu pisemnych stanowisk końcowych.
Pozew został wniesiony w lutym 2022 r.
Wyrok jest nieprawomocny.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka – Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
Nieważność umowy kredytu z kwietnia 2002 r. zawartej z dawnym Nordea Bank / Bank Komunalny w Gdyni (aktualnie PKO BP) - wyrok SO Wrocław z 15.05.2024 r.
Wyrokiem z dnia 15.05.2024 r., Sąd Okręgowy we Wrocławiu (SSO Iwona Wysocka), w sprawie o sygn. akt I C 686/19 ustalił nieważność umowy kredytu indeksowanego zawartego z dawnym Nordea Bank Polska / Bank Komunalny S.A. w Gdyni. Nadto, Sąd zasądził dochodzone kwoty wraz z odsetkami od dnia złożenia pozwu. Bank został w całości obciążony kosztami procesu.
W ramach ustnego uzasadnienia, Sąd wskazał na dowolność banku w kształtowaniu świadczeń stron, nieuczciwość klauzuli walutowej, a także brak informacji o ryzyku walutowym.
Sąd uwzględnił zarzut zatrzymania podniesiony przez bank, ale nie wpłynęło to na rozstrzygnięcie o odsetkach / nie zostały „obcięte”. Można przyjąć, że to zasługa wyroku TSUE z 14.12.2023 r. C-28/22.
Ciekawostką w sprawie jest to, że kredytobiorcy w ramach zwiększenia kwoty kredytu otrzymali aneks do umowy kredytu indeksowane, który opiewał na sumę CHF. W tym czasie, Nordea Bank udzielał już kredytów denominowanych i jak widać dla pracowników banku było to zupełnie obojętne.
Wyrok jest nieprawomocny.
Pozew został wniesiony w czerwcu 2019 r., a w sprawie odbyło się dziewięć rozpraw.
Na czas trwania postępowania wpłynęła pandemia, oczekiwanie na kolejne TSUE, potem wielką uchwałę Sądu Najwyższego, a także przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka – Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
Nieważność umowy kredytu mPlan ze stycznia 2008 r. dawnego BRE Bank (aktualnie mBank) - wyrok SO Wrocław z 15.05.2024 r.
Wyrokiem z dnia 15.05.2024 r., Sąd Okręgowy we Wrocławiu (SSO Radosław Nawrocki), w sprawie o sygn. akt XII C 929/20 ustalił nieważność umowy kredytu indeksowanego typu „mPlan” zawartej w styczniu 2008 r. oraz zasądził dochodzone kwoty wraz z odsetkami ustawowymi od dnia złożenia pozwu. Nadto, Sąd obciążył bank kosztami procesu.
Sąd oddalił dalej idące roszczenie o ustalenie wskazując na brak interesu prawnego oraz fakt pozwania już kredytobiorców przez bank.
W ramach ustnego uzasadnienia Sąd wskazał na nieuczciwość klauzuli walutowej, brak możliwości uzupełnienia umowy, obciążenie kredytobiorców nieograniczonym ryzykiem walutowym, a także niewypełnienie przez bank obowiązków informacyjnych, co skutkowało naruszeniem interesów kredytobiorców, jako konsumentów.
Pozew został wniesiony w sierpniu 2020 r.
Na czas trwania postępowania wpłynęła pandemia, przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, a także rozbudowana linia obrony banku.
Wyrok jest nieprawomocny.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka – Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
Nieistnienie umowy kredytu z kwietnia 2008 r. dawnego Polbank (aktualnie Raiffeisen Bank International) - wyrok SO Legnica z 15.05.2024 r.
Wyrokiem z dnia 15.05.2024 r. Sąd Okręgowy w Legnicy (SSO Joanna Oszczęda), w sprawie o sygn. akt I C 376/23, ustalił nieistnienie z powodu nieważności umowy kredytu indeksowanego do CHF zawartej z dawnym Polbank (obecnie Raiffeisen Bank International AG w Wiedniu). Nadto, zasądził od banku na rzecz Klienta Kancelarii dochodzoną kwotę wraz z odsetkami od dnia wezwania. W tej sprawie, kapitał kredytu został potrącony przed złożeniem pozwu. Bank został obciążony kosztami procesu.
W ramach ustnego uzasadnienia Sąd wskazał na nieuczciwość klauzuli przeliczeniowej, dowolność banku w ustalaniu kursów CHF, co miało wpływ na wysokość zobowiązania kredytobiorcy. Nadto, Sąd zwrócił uwagę na brak jakiejkolwiek informacji o ryzyku walutowym.
W sprawie odbyła się jedna rozprawa.
Pozew został wniesiony w kwietniu 2023 r.
Wyrok jest nieprawomocny.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka – Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
Nieważność umowy kredytu ze stycznia 2009 r. zawartej z ING Bank Śląski - wyrok SO Wrocław z 13.05.2024 r.
Wyrokiem z dnia 13.05.2024 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu (SSO Adam Maciński), wydanym w sprawie o sygn. akt I C 1196/20, ustalił nieważność Umowy o Mieszkaniowy Kredyt Hipoteczny w złotych indeksowany kursem CHF, zawartej w styczniu 2009 r. z ING Bankiem Śląskim oraz oddalił roszczenie o zapłatę z uwagi na podniesiony przez bank zarzut potrącenia. Bank został obciążony kosztami procesu.
W ramach ustnego uzasadnienia, Sąd wskazał na zasadność zarzutów i argumentacji prawnej przedstawionej w ramach pozwu i dalszych pism procesowych. Nadto, o nieważności umowy przesądziła abuzywność klauzuli walutowej oraz brak informacji o ryzyku walutowym.
Pozew został wniesiony we wrześniu 2020 r., a w sprawie odbyła się jedna rozprawa oraz przeprowadzony został dowód z opinii biegłego, a także przesłuchania świadków zawnioskowanych przez bank. Wszystko to wpłynęło na czas trwania postępowania.
Wyrok jest nieprawomocny.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka – Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
Komentarz Kancelarii - znaczenie postanowienia TSUE z 8.05.2024 r. C-424/22, na gruncie prawa zatrzymania i przysługujących kredytobiorcom odsetek za czas trwania sporu.
TSUE ponownie rozstrzygnął w kwestii zarzutu zatrzymania po który sięgają banki w celu "zminimalizowania" swoich strat.
Korzystny dla kredytobiorców frankowych wyrok w sprawie C-424/22 zapadł w dniu 8.05.2024 r. i jest kontynuacją stanowiska zaprezentowanego przez TSUE w wyroku z 14.12.2023 r. (C-28/22).
TSUE odniósł się do pytania zadanego na gruncie propozycją kredytobiorców chcących rozliczyć się z bankiem w oparciu o teorię dwóch kondykcji (zakłada, że obie strony dysponują dwoma oddzielnymi roszczeniami). Natomiast bank nie godził się na to, więc podniósł zarzut zatrzymania.
TSUE jednoznacznie potępił praktykę stosowania prawa zatrzymania środków pieniężnych w sporach pomiędzy kredytobiorcami a bankami, jako niezgodną z dyrektywą 93/13. TSUE stwierdził, że dyrektywa 93/13 stanowi przeszkodę dla banków w stosowaniu prawa zatrzymania, gdy umowa kredytowa jest nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków. Wyraźnie zatem, położony został kres korzystaniu przez banki z prawa zatrzymania, jako formy obrony przed wykonaniem wyroku zasądzającego nienależne świadczenia na rzecz konsumenta. W rezultacie konsument nie może być zobligowany do zwrotu całej otrzymanej od banku kwoty przed otrzymaniem zwrotu nienależnie pobranych środków przez bank.
Czym jest zarzut zatrzymania? W przypadku zarzutu zatrzymania, strona zobowiązana do zapłaty ma możliwość wstrzymania świadczenia do momentu, gdy strona przeciwna zaoferuje zwrot środków lub zabezpieczy roszczenie o ich zwrot. W sprawach frankowych banki wykorzystują to narzędzie prawne, aby uniknąć pełnego zwrotu zasądzonych kwot. Uznanie zarzutu zatrzymania w istocie komplikuje sprawę, sprawiając, że kredytobiorca nie ma możliwości otrzymania pełnej kwoty odsetek za opóźnienie, ponieważ ich naliczanie jest również zatrzymywane w chwili uznania zarzutu.
Jakie są więc realne skutki orzeczenia TSUE dla kredytobiorców?
Przede wszystkim, banki utraciły możliwość blokowania konsumentom dostępu do ustawowych odsetek za opóźnienie, w związku z czym każda przewlekłość postępowania doprowadzi do zwiększenia korzyści kredytobiorców z późniejszego wyroku unieważniającego jego umowę kredytu. Zmiana ta znacząco rozszerza zakres korzyści dla kredytobiorców.
Stanowisko TSUE w pełni pokrywa się z argumentacją zespołu Kancelarii przedstawianą dotychczas w sporach frankowych prowadzonych na rzecz Klientów Kancelarii.
Kolejne orzeczenia TSUE bezsprzecznie wzmacniają pozycję procesową kredytobiorców w sporach z bankami.
PRAWOMOCNA nieważność umowy kredytu EKSTRALOKUM z października 2007 r. zawartej z d. Kredyt Bank (aktualnie Santander Bank Polska) - wyrok SA Wrocław z 10.05.2024 r.
Wyrokiem z dnia 10.05.2024 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny (SSA Janusz Kaspryszyn), w sprawie o sygn. akt I ACa 2125/23 oddalił w apelację banku w zakresie ustalenia nieważności umowy i zmienił wyrok w zakresie zasądzenia w ten sposób, że oddalił powództwo stosując tzw. teorię salda, co wpłynęło na rozstrzygnięcie o kosztach procesu. Niestety, uchwała Sądu Najwyższego z 25.04.2024 r. „nie przyjęła” się w tym składzie.
Apelacja banku dotyczyła wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 31.01.2020 r. (SSO Ziemowit Barański), w sprawie o sygn. akt XII C 1402/18, którym Sąd ustalił nieważność umowy kredytu indeksowanego typu EKSTRALOKUM zawartej w październiku 2007 r. z dawnym Kredyt Bank oraz zasądził zwrot dochodzonej kwoty tytułem zwrotu nienależnego świadczenia.
W tej sprawie zapadły już łącznie 4 orzeczenia, gdyż wyrok Sądu Okręgowego z 31.01.2020 r. został uchylony wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22.09.2022 r. (SSA Janusz Kaspryszyn – spr., SSA Sławomir Jurkowicz, SSA Jacek Gołaczyński) w sprawie o sygn. akt I ACa 795/20 – ze wskazaniem na możliwość uzupełnienia umowy kursem średnim NBP.
Wskutek zażalenia wniesionego przez Kancelarię do Sądu Najwyższego na rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego, wyrok został uchylony Postanowieniem SN z 16.05.2023 r. w sprawie II CZ 18/23.
W efekcie, sprawa wróciła do Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, który prawomocnie utrzymał nieważność umowy kredytu.
Pozew został wniesiony w kwietniu 2018 r.
Wyrok jest PRAWOMOCNY.
Co ważne – w zakresie ustalenia nieważności umowy kredytu, wyrok stanowi podstawę do rozliczenia stron nieważnej umowy kredytu, a także wykreślenia hipoteki.
Nadto, skutkiem wyroku jest uwolnienie Klientów Kancelarii od toksycznego kredytu i długu, który był nadal wyższy, aniżeli kwota udzielonego kredytu, pomimo 16,5 lat spłaty kredytu zaciągniętego na 30 lat.
Ważny jest bilans i interes Klientów na gruncie ustalenia nieważności umowy kredytu:
– w 2007 r. bank wypłacił kredyt w kwocie 166.000 zł
– kredyt został udzielony na 30 lat
– spłata trwała niewiele ponad 16,5 lat
– spłacono do banku ok. 190.000 zł
– saldo zadłużenia wg banku na wczoraj wynosiło ok. 170.000 zł (ten dług nie istnieje wskutek wyroku)
*** po wyroku do zwrotu przez bank zostaje ok. 25.000 zł ***
Aktualnie, Kancelaria przystępuje do rozliczenia nieważnej umowy kredytu, a także wykreślenia hipoteki.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka – Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
Wygrana Klientów Kancelarii przed Sądem Najwyższym w sprawie przeciwko Santander Bank Polska (umowa kredytu EKSTRALOKUM z października 2008 r.) - postanowienie SN z 10.05.2024 r.
10.05.2024 r. w sprawie I CSK 2960/23 – Sąd Najwyższy odmawia przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej Santander Bank Polska.
Wyrok jest ostateczny.
Umowa kredytu zawarta z d. Kredyt Bankiem – ostatecznie nieważna:
(1) Wyrok Sądu I instancji – 8.07.2022 r. (I C 20/22), wydany wskutek pozwu złożonego w styczniu 2022 r.
(2) Wyrok uzupełniający Sądu I instancji – 2.11.2022 r. (I C 20/22).
(3) Wyrok Sądu II instancji – 23.03.2023 r. (II Ca 13/23), wydany wskutek apelacji banku, która została oddalona w całości (nie uwzględniono zarzutu zatrzymania).
(4) Wykreślenie hipoteki już nastąpiło w oparciu o wyrok ustalający i przygotowany przez Kancelarię wniosek.
(5) Wskutek czynności podjętych przez Kancelarię po uzyskaniu wyroku sądu II instancji – proces rozliczania z bankiem wzajemnych nienależnych świadczeń został zakończony, a kredyt zniknął z rachunku bankowego i uległ wyksięgowaniu z systemu banku.
(6) Wpis w BIK został usunięty.
Sprawę prowadzili:
Agnieszka Osowiecka – Wasiak, radca prawny
Michał Przybylak, radca prawny
Komentarz Kancelarii - postanowienie TSUE z 3.05.2024 r. C‑348/23 (odbieranie oświadczeń od kredytobiorców nie wpływa na wymagalność roszczeń i naliczanie odsetek).
We wcześniejszym wpisie z grudnia 2023 r. („Komentarz Kancelarii - Wyrok TSUE z 7.12.2023 r. C-140/22 a odbieranie przez sądy oświadczeń od konsumentów o świadomości skutków nieważności umowy na tle daty naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie”) informowaliśmy Państwa o korzystnym orzeczeniu TSUE, w którym to zanegowano konieczność składania sformalizowanych oświadczeń o wyrażeniu zgody na stwierdzenie nieważności Umowy.
Tożsame stanowisko podtrzymał TSUE w postanowieniu z dnia 3.05.2024 r. C‑348/23, w którym wskazał, iż art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że w kontekście stwierdzenia nieważności w całości zawartej z konsumentem przez instytucję bankową umowy kredytu na zakup nieruchomości ze względu na to, że umowa ta zawiera nieuczciwy warunek, bez którego nie może ona dalej obowiązywać, stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą skutki prawne wiążące się ze stwierdzeniem nieważności owej umowy w całości są uzależnione od spełnienia przez tego konsumenta warunku zawieszającego, by ów konsument przed sądem krajowym złożył oświadczenie, w drodze którego wskaże, po pierwsze, że nie wyraża zgody na utrzymanie w mocy tego warunku, po drugie, że jest świadomy, z jednej strony, iż nieważność wspomnianego warunku pociąga za sobą stwierdzenie nieważności umowy kredytu na zakup nieruchomości, a z drugiej strony – skutków tego stwierdzenia nieważności, oraz po trzecie, że wyraża zgodę na stwierdzenie nieważności tej umowy.
TSUE rozpatrując pytanie prejudycjalne wskazał, iż odpowiedź na zadane przez sąd odsyłający wynika z wcześniejszego wyroku z 7.12.2023 r. C-140/22, podtrzymując w całości dotychczasowe stanowisko.
Wobec powyższego, tytułem podsumowania wskazać należy ponownie, iż wymagalność roszczenia konsumenta i data naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie, nie jest zależna od złożenia przez konsumenta oświadczenia o wyrażeniu zgody na stwierdzenie nieważności umowy.