Nieważność (przesłankowa) spłaconej umowy kredytu mPlan z września 2007 r. dawnego BRE Bank (aktualnie mBank) - wyrok SO Legnica z 08.05.2023 r.
Nieważność (przesłankowa) spłaconej umowy kredytu „mPlan” zawartej we wrześniu 2007 r. – wyrok Sądu Okręgowego w Legnicy z 8.05.2023 r.
Wyrokiem z dnia 8.05.2023 r., Sąd Okręgowy w Legnicy (SSO Zbigniew Juszkiewicz), w sprawie o sygn. akt I C 869/22 stwierdził przesłankowo, że umowa kredytu indeksowanego do CHF zawarta z dawnym BRE Bank (obecnie mBank) jest NIEWAŻNA i zasądził od banku na rzecz Klientów Kancelarii zwrot dochodzonych kwot, jako nienależnych.
Pierwotnie, w tej sprawie w dniu 16.06.2021 r. wydany został przez Sąd Okręgowy w Legnicy wyrok ustalający nieważność umowy kredytu oraz zasądzający dochodzone kwoty (sygn. I C 206/20).
Jednakże, wskutek apelacji banku, wyrok Sądu I instancji został uchylony w całości przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 9.03.2022 r. (sygn. I ACa 1183/21, SSA Andrzej Połata).
Kancelaria zaskarżyła zażaleniem wyrok Sądu II instancji do Sądu Najwyższego. Jednakże zażalenie zostało oddalone przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 10.08.2022 r. (sygn. III CZ 209/22, SSN Dariusz Zawistowski – przew., SSN Monika Koba, SSN Agnieszka Piotrowska – spr.), pomimo że podobnych sytuacjach Sąd Najwyższych zażalenia składane przez Kancelarię były uwzględniane.
W konsekwencji, sprawa wróciła do Sądu Okręgowego z wytycznymi Sądu Apelacyjnego i wskazaniem na możliwość przeliczenia spłat kursem średnim NBP.
W sprawie zostało złożone obszerne pismo procesowe, w którym odwołując się do orzecznictwa krajowego, w tym aktualnego stanowiska SN oraz obszernego orzecznictwa TSUE – wykazane zostało, że próba uzupełniania umowy kredytu kursem średnim NBP, jest niedopuszczalna. Powołany został m.in. wyrok TSUE z 8.09.2022 r. (sygn. C-80/21 do C-82/21), który okazał się być dla Sądu Okręgowego kluczowy przy ponownym rozpatrywaniu sprawy.
Trzeba także wskazać, że w toku ponownego postępowania przed Sądem I instancji, Klienci przedterminowo spłacili kredyt i odpadł interes prawny do popierania powództwa o ustalenie. W związku z tym, powództwo zostało zmodyfikowane w ten sposób, że cofnięte zostało żądanie ustalenia, zaś żądanie zapłaty ograniczono do nadwyżki ponad wypłacony kapitał. Poprzedzone to zostało potrąceniem wypłaconego przez bank kapitału kredytu (jako nienależnego świadczenia) ze świadczeniami kredytobiorców tytułem spłat.
W efekcie, wyrokiem z dnia 8.05.2023 r. Sąd Okręgowy w Legnicy (SSO Zbigniew Juszkiewicz) zasądzona została nadwyżka uiszczona na rzecz banku przez kredytobiorców ponad otrzymany kapitał.
W ustnym uzasadnieniu, Sąd wskazał, że umowa była od początku nieważna, a świadczenia ustalone w sposób niejednoznaczny i uzależniony wyłącznie od decyzji banku, a powodowie nie zostali należycie poinformowani o ryzyku walutowym. Dodatkowo, po wyeliminowaniu warunku walutowego, nie jest możliwe uzupełnienie umowy, w tym kursem średnim NBP.
Sąd Okręgowy co prawda przeprowadził dowód z opinii biegłego na okoliczność wyliczenia roszczeń przy zastosowaniu kursu średniego NBP, ale ostatecznie wskazał, że wyroki TSUE są wiążące na równi z uchwałami Sądu Najwyższego, co skutkuje brakiem związania wskazaniami i wytycznymi Sądu Apelacyjnego. Sąd Okręgowy wskazał wprost, że na gruncie wyroku TSUE z 8.09.2022 r. (C-80/21 do C-82/21), nie jest związany wytycznymi i wskazaniami Sądu Apelacyjnego odnoszącymi się do możliwości zastosowania kursu średniego NBP.
Pozew został wniesiony w maju 2020 r.
Wyrok jest nieprawomocny.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka – Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
Nieważność umowy kredytu mPlan z kwietnia 2008 r. dawnego BRE Bank (aktualnie mBank) - wyrok SO Wrocław z 28.04.2023 r.
Nieważność umowy kredytu indeksowanego typu „mPlan” zawartej z dawnym BRE Bank w kwietniu 2008 r.
Wyrokiem z dnia 28.04.2023 r., Sąd Okręgowy we Wrocławiu (SSO Małgorzata Kontrym), w sprawie o sygn. akt XII C 988/19 ustalił nieważność umowy kredytu indeksowanego typu „mPlan” i zasądził od banku na rzecz Klienta Kancelarii zwrot wpłaconych bankowi środków, jako nienależnych.
Wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym, po odebraniu ostatecznych stanowisk stron na piśmie. Treść wyroku pozwala przyjąć, że Sąd w całości uwzględnił zarzuty i roszczenia wywiedzione w sprawie.
Pozew został wniesiony w listopadzie 2019 r.
Czas trwania postępowania wydłużył się znacząco ze względu na pandemię i przeprowadzony dowód z opinii biegłego, który finalnie okazał się nieprzydatny dla rozstrzygnięcia.
Wyrok jest nieprawomocny.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka – Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
PRAWOMOCNA nieważność umowy kredytu "MultiPlan" z kwietnia 2008 r. dawnego BRE Bank (aktualnie mBank) - wyrok SA Wrocław z 23.03.2023 r.
Prawomocna NIEWAŻNOŚĆ w sprawie p-ko mBank (Umowa „MultiPlan” z kwietnia 2008 r., dawnego BRE Bank) – kolejna wygrana Klientów Kancelarii w Sądzie Apelacyjnym we Wrocławiu.
Wyrokiem z dnia 23.03.2023 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny (SSA Agnieszka Terpiłowska), w sprawie o sygn. akt I ACa 1455/22 oddalił w apelację banku w zakresie ustalenia nieważności umowy i zmienił wyrok w zakresie zasądzenia w ten sposób, że oddalił roszczenie o zapłatę oraz zniósł koszty procesu.
Oddalenie żądania zapłaty jest wynikiem zastosowania „teorii salda” określonego przez Sąd, jako eliminacja stanu bezpodstawnego wzbogacenia po stronie kredytobiorców oraz z uwagi na brzmienie art. 405 k.c.
Apelacja złożona przez bank dotyczyła wyroku Sądu Okręgowego w Legnicy I Wydział Cywilny (SSO Medard Rataj) z dnia 27.04.2022 r., sygn. akt I C 408/20 – wyrokiem tym została ustalona nieważność umowy kredytu oraz zasądzona została dochodzona kwota tytułem zwrotu nienależnych świadczeń.
Co ważne – w zakresie ustalenia nieważności umowy kredytu, wyrok stanowi podstawę do rozliczenia stron nieważnej umowy kredytu, a także wykreślenia hipoteki.
Nadto, skutkiem wyroku jest uwolnienie Klientów Kancelarii od toksycznego kredytu i długu, który był nadal o ok. 50 tys. zł wyższy, aniżeli kwota udzielonego kredytu, pomimo prawie 15 lat spłaty kredytu zaciągniętego na 30 lat.
Ważny jest bilans i interes Klientów na gruncie ustalenia nieważności umowy kredytu:
– w 2008 r. bank wypłacił kredyt w kwocie 256.000 zł
– kredyt został udzielony na 30 lat
– spłata trwała prawie 15 lat
– spłacono do banku ok. 270.000 zł
– saldo zadłużenia wg banku na 22.03.2023 r. wynosiło ok. 305.000 zł (plus odsetki przez kolejne 15 lat)
*** po wyroku do zwrotu od banku zostaje ok. 15.000 zł ***
WYROK JEST PRAWOMOCNY.
Pozew został złożony we wrześniu 2020 r.
Aktualnie, Kancelaria przystępuje do rozliczenia nieważnej umowy kredytu, a także wykreślenia hipoteki.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka-Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
PRAWOMOCNA nieważność umowy kredytu multiPlan z sierpnia 2005 r. dawnego BRE Bank (aktualnie mBank) - wyrok SA Wrocław z 11.01.2023 r.
Prawomocna NIEWAŻNOŚĆ w sprawie p-ko mBank (Umowa kredytu multiPlan z sierpnia 2005 r.) – kolejna wygrana Klientów Kancelarii w Sądzie Apelacyjnym we Wrocławiu.
Wyrokiem z dnia 11.01.2023 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny (SSA Wojciech Wójcik), w sprawie o sygn. akt I ACa 1878/22 oddalił w całości apelację mBank od wyroku Sądu Okręgowego w Świdnicy I Wydział Cywilny (SSO Donata – Nowocień – Pluta) z dnia 27.07.2022 r., sygn. akt I C 1240/20 i zasądził od banku zwrot kosztów postępowania apelacyjnego.
W niniejszej sprawie, Sąd I instancji stwierdził przesłankowo, że umowa kredytu indeksowanego do CHF typu „multiPlan” zawarta z dawnym BRE Bank (obecnie mBank S.A.) jest NIEWAŻNA i zasądził od banku na rzecz Klientów Kancelarii zwrot wpłaconych bankowi środków, jako nienależnych.
Pierwotnie w sprawie wywiedzione zostało powództwo o ustalenie i zapłatę, ale w toku sporu upłynął termin na jaki została zawarta umowa kredytu. W związku z tym, Kancelaria ponownie dokonała przeliczenia nienależnych świadczeń, następnie potrącając wypłacony przez bank kapitał kredytu (jako nienależne świadczenie), a w konsekwencji – dokonano modyfikacji powództwa. Skutkowało to zasądzeniem różnicy wzajemnych świadczeń, czyli nadwyżki uiszczonej na rzecz banku przez kredytobiorców ponad otrzymany kapitał. W pozostałym zakresie, Sąd umorzył postępowanie i obciążył bank w całości kosztami procesu.
Wyrok zapadł po jednej rozprawie, po niespełna 4 miesiącach postępowania w II instancji.
Tuż przed rozprawą, bank podniósł zarzut zatrzymania kapitału kredytu, a także wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.
Zarzut był o tyle kuriozalny, że kapitał kredytu nie był objęty żądaniem zapłaty w sprawie, a to z uwagi na dokonane przez Kancelarię potrącenie (jeszcze w toku postępowania przed Sądem I instancji) i rozliczenie stron w tym zakresie.
WYROK JEST PRAWOMOCNY.
Pozew został złożony w sierpniu 2020 r.
Aktualnie, Kancelaria przystępuje do wykonania wyroku i odzyskania zasądzonej nadpłaty.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka-Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
Nieistnienie umowy kredytu mPlan z kwietnia 2006 r. dawnego BRE Bank (aktualnie mBank) - wyrok SO Wrocław z 23.12.2022 r.
Nieistnienie umowy kredytu „mPlan” zawartej z d. BRE Bank (aktualnie mBank) w kwietniu 2006 r., z uwagi na jej nieważność – wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 23.12.2022 r.
Wyrokiem z dnia 23.12.2022 r., Sąd Okręgowy we Wrocławiu (SSO Anna Strzebinczyk – Stembalska), w sprawie o sygn. akt I C 1775/20 ustalił nieistnienie stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu typu „mPlan” indeksowanego do CHF zawartej z dawnym BRE Bank (obecnie mBank S.A.), z powodu jej nieważności i zasądził od banku na rzecz Klientów Kancelarii zwrot wpłaconych bankowi środków, jako nienależnych.
Pozew został wniesiony w grudniu 2020 r.
Wyrok jest nieprawomocny i zapadł na posiedzeniu niejawnym.
Wyrok cieszy tym bardziej, że jeszcze latem br. Sąd w tym samym składzie „tylko” odfrankowił podobną umowę typu 'mPlan” i w związku z tym Kancelaria złożyła apelację. Nie można wykluczyć, że argumentacja zawarta w apelacji sporządzonej przez Kancelarię, tudzież kolejne orzeczenia TSUE z 8.09.2022 r. wpłynęły na tę pozytywną zmianę poglądów.
O tym wyroku informowaliśmy tu:
https://kancelaria-osowiecka.pl/bezskutecznosc-czesciowa-tzw-odfrankowienie-umowy-kredytu-mplan-z-listopada-2007-r-dawnego-bre-bank-aktualnie-mbank-wyrok-so-wroclaw-z-13-07-2022-r/
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka – Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
Nieważność umowy kredytu mPlan z listopada 2003 r. dawnego BRE Bank (aktualnie mBank) - wyrok SO Opole z 7.12.2022 r.
Nieważność umowy kredytu zawartej z d. BRE Bank (aktualnie mBank) w listopadzie 2003 r. – wyrok Sądu Okręgowego w Opolu z 7.12.2022 r.
Wyrokiem z dnia 7.12.2022 r., Sąd Okręgowy w Opolu (SSO Marta Kulpa), w sprawie o sygn. akt I C 1871/20 ustalił, że umowa kredytu indeksowanego do CHF, zawarta z dawnym BRE Bank (obecnie mBank) jest NIEWAŻNA i zasądził od banku na rzecz Klientów Kancelarii zwrot wpłaconych bankowi środków, jako nienależnych.
Sąd podzielił w całości zarzuty przedstawione przez Kancelarię.
Kolejny raz, bezzasadna okazała się linia obrony banku, w tej sprawie oparta przede wszystkim na przedawnieniu i zawarciu umowy przed wejściem do Unii Europejskiej.
Pozew został wniesiony w sierpniu 2020 r.
Wyrok jest nieprawomocny.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka – Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
Nieważność umowy kredytu - DOLAROWEGO - mPlan z grudnia 2008 r. dawnego BRE Bank (aktualnie mBank) - wyrok SO Wrocław z 6.12.2022 r.
Nieważność umowy kredytu zawartej z d. BRE Bank (aktualnie mBank) w grudniu 2008 r. – wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 6.12.2022 r.
Wyrokiem z dnia 6.12.2022 r., Sąd Okręgowy we Wrocławiu (SSO Dominika Romanowska), w sprawie o sygn. akt I C 406/20 ustalił, że umowa kredytu indeksowanego do USD (dolarów amerykańskich) zawarta z dawnym BRE Bank (obecnie mBank) jest NIEWAŻNA i zasądził od banku na rzecz Klientów Kancelarii zwrot wpłaconych bankowi środków w PLN i USD, jako nienależnych.
Sąd odwołał się do argumentacji znanej ze „spraw frankowych”. Umowa okazała się być bezwzględnie nieważna z tych samych przyczyn: brak informacji o ryzyku walutowym, dowolność banku w kształtowaniu wzajemnych zobowiązań, rażąca dysproporcja świadczeń.
Ciekawostką w sprawie jest, że Klientom pierwotnie przyznano kredyt złotowy, o czym dowiedzieli się dopiero z dokumentacji załączonej przez bank do odpowiedzi na pozew (ups…), bowiem bank przedłożył decyzję kredytową.
Pomimo decyzji banku o przyznaniu kredytu złotowego, bank procedował (równolegle) zawarcie umowy indeksowanej do CHF (co wynika z wniosku kredytowego złożonego przez kredytobiorców, który też przedłożył bank wraz z odpowiedzią na pozew).
Finalnie – w dniu podpisania umowy, okazało się, że kredytobiorcy mają podpisać umowę indeksowaną, ale do dolara amerykańskiego. W tym celu poproszono ich o wypełnienie wniosku kredytowego (także został załączony) i już po chwili została podpisana umowa kredytu… Kredytobiorcy, w obliczu ryzyka utraty wręczonego zadatku, nie mieli nawet odwagi dyskutować z zastaną sytuacją…
Pozew został wniesiony w marcu 2020 r.
Wyrok jest nieprawomocny.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka – Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
PRAWOMOCNA nieważność umowy kredytu mPlan z września 2005 r. dawnego BRE Bank (aktualnie mBank) - wyrok SA Wrocław z 13.09.2022 r.
Prawomocna NIEWAŻNOŚĆ w sprawie p-ko mBank S.A. (Umowa kredytu mPlan – tzw. stary portfel, waloryzowany z września 2005 r., dawnego BRE Bank S.A.) – wygrana Klientów Kancelarii przed Sądem Apelacyjnym we Wrocławiu!
Wyrokiem z dnia 13.09.2022 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny (SSA Małgorzata Bohun), w sprawie o sygn. akt I ACa 264/22 oddalił w całości apelację mBank S.A. od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu XII Wydział Cywilny (SSO Krzysztof Rudnicki) z dnia 10.12.2021 r., sygn. akt XII C 174/20 i zasądził na rzecz Klientów Kancelarii od banku zwrot kosztów postępowania apelacyjnego.
Zatem, umowa kredytu jest nieważna, a kredytobiorcy zostali uwolnieni od toksycznego produktu i długu.
Wyrokiem Sądu I instancji ustalone zostało w sentencji, że Umowa kredytu mPlan zawarta we wrześniu 2005 r. z ówczesnym BRE Bank S.A. (tzw. stary portfel mBank) – jest nieważna. Co do roszczeń pieniężnych, Sąd zastosował teorię dwóch kondykcji i zasądził wszystkie dochodzone kwoty.
W toku I i II instancji, mBank nie podnosił zarzutu potrącenia ani zatrzymania.
W tej sprawie sąd I instancji udzielił Klientom zabezpieczenia poprzez wstrzymanie obowiązku spłaty kredytu, ale finalnie zabezpieczenie nie ostało się po uwzględnieniu zażalenia banku (co jest najczęściej spotykaną sytuacją).
Wyrok zapadł po jednej rozprawie, po niespełna 7 miesiącach postępowania w II instancji.
WYROK JEST PRAWOMOCNY.
Pozew został złożony w lutym 2020 r.
Aktualnie, Kancelaria przystępuje do rozliczenia kapitału kredytu (zwrotu świadczenia wzajemnego), a także uzyskania kwitu mazalnego na potrzeby wykreślenia hipoteki.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka – Wasiak
radca prawny Michał Przybylak
Kolejne istotne orzeczenie TSUE w sprawach "frankowych" – Wyrok TSUE z dnia 8.09.2022 r. w sprawach połączonych od C‑80/21 do C‑82/21 - komentarz Kancelarii
W dniu 8 września 2022 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej rozstrzygnął trzy zagadnienia prejudycjalne w ramach postępowań C-80/21, C-81/21 oraz C-82/21.
Istotą zadanych TSUE pytań było rozwikłanie kwestii budzących wątpliwości w orzecznictwie polskich sądów na kanwie rozpatrywania sporów z tzw. „kredytów frankowych”, sprowadzających się do następujących zagadnień:
W ramach sprawy C-80/21:
- Czy dopuszczalne jest uznanie za nieuczciwy jedynie w części warunku umownego, w której owa nieuczciwość tkwi i pozostawienie w mocy pozostałej jego części?
- Czy jest dopuszczalne, aby sąd po stwierdzeniu nieuczciwości warunku umownego, bez którego umowa nie mogłaby już obowiązywać, mógł zmodyfikować pozostałą część umowy, w drodze wykładni oświadczeń woli, aby zapobiec nieważności umowy, która to nieważność jest korzystna dla konsumenta?
Rozpatrując powyższe problemy, TSUE powtórzył wykładnię dokonaną już w uprzednio rozpoznawanej sprawie C‑70/17 i C‑179/17 Abanca Corporación Bancaria i Bankia, gdzie wskazano, że sądy są zobowiązane do odstąpienia od stosowania nieuczciwych warunków umownych, aby nie wywierały one, w braku sprzeciwu konsumenta, wiążących wobec niego skutków oraz, że nie do pogodzenia z przepisami dyrektywy 93/13 jest przepis prawa krajowego dający sądowi krajowemu możliwość uzupełnienia umowy poprzez zmianę treści jej nieuczciwego warunku. Już w powołanym wyroku wyjaśniono, że uprawnienie sądu do modyfikowania nieuczciwej umowy w kierunku zmierzającym do przywrócenia równowagi stron, przyczyniałoby się do wyeliminowania zniechęcającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez sam brak stosowania takich nieuczciwych warunków wobec konsumentów, ponieważ nadal byliby oni zachęcani do stosowania rzeczonych warunków, wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to jednak umowa mogłaby zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy, tak aby zagwarantować w ten sposób interes rzeczonych przedsiębiorców. Ochrona konsumenta w ramach dyrektywy 93/13 w ten sposób stawałaby się iluzoryczna.
Pytanie zadane w ramach sprawy C-80/21 dotyczyło możliwości usunięcia z umowy elementu „za zgodą banku” i pozostawienia w mocy pozostałej części tak „wygumkowanej” klauzuli umownej. Problem dotyczy możliwości spłacania kredytu bezpośrednio w walucie CHF za zgodą banku, zastrzeganą w umowach Deutsche Banku.
TSUE, stwierdzając, że powyższa redukcja klauzuli jest niedopuszczalna, powtórzył w zasadzie regułę wyłożoną w ramach wyroku w sprawie C-19/20 Bank BPH, precyzując, iż przepisy dyrektywy 93/13 stoją na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może stwierdzić nieuczciwy charakter nie całości warunku umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, lecz jedynie elementów tego warunku, które nadają mu nieuczciwy charakter, w związku z czym warunek ten pozostaje, po usunięciu takich elementów, częściowo skuteczny, jeżeli takie usunięcie sprowadzałoby się do zmiany treści tego warunku, który ma wpływ na jego istotę, czego zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego.
W ramach sprawy C-81/21:
- Czy dopuszczalne jest, aby sąd po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru warunku umownego, nieskutkującego nieważnością umowy, mógł uzupełnić treść umowy przepisem dyspozytywnym prawa krajowego?
- Czy dopuszczalne jest, aby sąd po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru warunku umownego, skutkującego nieważnością umowy, mógł uzupełnić treść umowy przepisem dyspozytywnym prawa krajowego, aby zapobiec nieważności umowy, pomimo że konsument godzi się na nieważność umowy?
Odnosząc się do zagadnienia pierwszego, TSUE powtórzył regułę wyrażoną w wyroku C-260/18 Dziubak, zgodnie z którą wyjątkowa możliwość zastąpienia nieuczciwego postanowienia umownego przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie nieuczciwego postanowienia umownego zobowiązywałoby sąd do unieważnienia umowy jako całości, narażając tym samym konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, tak że ten ostatni zostałby tym ukarany. Z powyższego wynika, że to wyłącznie interes konsumenta przesądza o możliwości upadku całej umowy. Trybunał podsumował tę kwestię wprost, wskazując, że jeżeli umowa może nadal obowiązywać po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków, sąd krajowy nie może zastąpić tych warunków przepisem krajowym o charakterze dyspozytywnym.
A zatem sąd krajowy nie może, po stwierdzeniu nieważności nieuczciwego warunku znajdującego się w umowie zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, która to nieważność nie pociąga za sobą nieważności tej umowy w całości, zastąpić tego warunku przepisem dyspozytywnym prawa krajowego.
Co do drugiego pytania, Trybunał powtórzył ponownie za wyrokiem C-260/18 Dziubak, że, nie można wypełniać luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych ani przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. W postępowaniu, w ramach którego zadano przedmiotowe pytanie prejudycjalne konsumenci zostali poinformowani o konsekwencjach związanych z całkowitym unieważnieniem zawartych umów o kredyt i je zaakceptowali. TSUE wskazał więc, że w tych okolicznościach, biorąc pod uwagę determinujący charakter woli konsumentów, nie wydaje się, aby została spełniona przesłanka, zgodnie z którą unieważnienie całej umowy naraziłoby zainteresowanych konsumentów na szczególnie szkodliwe konsekwencje. Z braku takiego zagrożenia dla konsumentów, sąd nie jest uprawniony do zastąpienia nieuczciwego warunku, którego nieważność stwierdzono, przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym.
Co się tyczy możliwości zastąpienia nieważnego warunku umownego wykładnią sądową, Trybunał jednoznacznie ją wykluczył, gdyż sądy krajowe są zobowiązane wyłącznie do odstąpienia od stosowania nieuczciwego warunku umownego, aby nie wywierał on obligatoryjnych skutków wobec konsumenta, przy czym nie są one uprawnione do zmiany jego treści. Wskazano tutaj, iż dyrektywa 93/13 stoi na przeszkodzie ustawodawstwu krajowemu, które uniemożliwia sądowi rozpoznającemu sprawę uwzględnienie żądania stwierdzenia nieważności umowy opartego na nieuczciwym charakterze warunku, jeżeli zostanie stwierdzone, że warunek ten jest nieuczciwy i że umowa nie może dalej obowiązywać bez takiego warunku (podobnie w sprawie C‑118/17 Dunai).
Podsumowując, Trybunał wskazał, że sąd krajowy nie może, po stwierdzeniu nieważności nieuczciwego warunku znajdującego się w umowie zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą, który pociąga za sobą nieważność tej umowy w całości, zastąpić warunku umownego, którego nieważność została stwierdzona, albo wykładnią oświadczenia woli stron w celu uniknięcia unieważnienia tej umowy, albo przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym, nawet jeśli konsument został poinformowany o skutkach nieważności tejże umowy i zaakceptował je.
W ramach sprawy C-82/21:
Zagadnienie dotyczy początku terminu biegu przedawnienia roszczeń kredytobiorcy-konsumenta o zwrot niesłusznie zapłaconych kwot, w stosunku do banku. Sąd odsyłający sformułował zagadnienie dotyczące tego, czy roszczenie to ulega przedawnieniu po 10 latach, liczonych od dnia uiszczenia poszczególnej raty kapitałowo-odsetkowej lub innej opłaty związanej z umową i nie ma w tym wypadku znaczenia, czy konsument wiedział o nieuczciwości umowy czy też wymagana jest świadomość konsumenta.
Trybunał w tym względzie przypomniał, że kwestie przedawnienia reguluje prawo krajowe państw członkowskich UE, jednak nie może ono gorzej traktować sytuacji konsumentów niż wynika to ze standardu dyrektywy 93/13. TSUE stwierdzając, że 10-letni termin umożliwiający skuteczne dochodzenie zwrotu środków niesłusznie uiszczonych na podstawie nieuczciwej umowy jest wystarczający do zapewnienia efektywnej ochrony konsumentowi, dodał jednak, że konsumenci mogą nie wiedzieć o nieuczciwym charakterze warunku zawartego w umowie kredytu hipotecznego lub nie rozumieć zakresu swoich praw wynikających z dyrektywy 93/13 (wyrok w sprawie od C‑776/19 do C‑782/19 BNP Paribas Personal Finance), a zatem nie mieć świadomości, iż biegnie termin, którego upływ wygasi możliwość dochodzenia swoich praw przed sądem. Dlatego też, TSUE wskazał, że bieg przedawnienia takich roszczeń nie może rozpocząć się zanim konsument powziął wiedzę o nieuczciwości umowy i swoich prawach z tym związanych.
Komentując dzisiejsze rozstrzygnięcie, należy stwierdzić, że niewątpliwie stanowi ono kontynuację prokonsumenckiej linii orzeczniczej TSUE, ponownie podkreślając i precyzując przede wszystkim to, że przepisy dyrektywy 93/13 mają za główny cel ochronę praw słabszych uczestników obrotu gospodarczego, czyli konsumentów, nie zaś przywracanie abstrakcyjnie ujmowanej przez banki, równowagi między stronami umowy. W wielu bowiem przypadkach, owo przywrócenie równowagi w praktyce polegałoby na ochronie interesów nieuczciwego przedsiębiorcy, któremu opłacałoby się ryzykować stosowaniem nieuczciwych postanowień w umowach, gdyż sankcja sprowadzałaby się jedynie do utraty nadmiarowego, nieuczciwego zysku. Tymczasem, cel prewencyjny dyrektywy 93/13 jasno uzasadnia konieczność potraktowania rozstrzygnięcia sporu wytoczonego przez konsumenta, na kanwie nieuczciwości kontraktowej przedsiębiorcy, także w charakterze sankcji dla owego przedsiębiorcy, tak aby nie ważył się on już w przyszłości naruszać praw konsumentów, a podmioty mu podobne także były skutecznie zniechęcone do takich praktyk.
Dzisiejszy wyrok pozostaje także szczególnie ważny w kontekście zagadnień związanych z polem manewru sądu w zakresie rozwikłania następstw dostrzeżenia nieuczciwości klauzuli umownej. TSUE, ponownie dał jasny znak sądom, że nie są władne modyfikować brzmienia nieuczciwych klauzul umownych, także poprzez ich normatywne rozwarstwianie i dążenie do pozostawienia ich „nieskażonej” części w mocy. Z kolei, wola konsumenta, który wyrażając przed sądem świadomość skutków upadku umowy, podtrzymuje żądanie stwierdzenia jej nieważności w całości, musi być respektowana przez sąd. Czyni to dopiero ochronę prawną realnie dostępną dla słabszego z definicji konsumenta.
Pozostaje mieć nadzieję na szybkie przyswojenie tez dzisiejszego orzeczenia TSUE przez polskie sądy i przyspieszenie realizacji sprawiedliwości dla tysięcy polskich konsumentów. W istocie bowiem, prawidłowo przygotowany do prowadzenia sprawy sędzia nie powinien mieć już żadnych realnych dylematów prawnych. Oczywiście także i w tej pozytywnej metamorfozie, będziemy nasze sądy niezmiennie i nieustannie wspierać.
Agnieszka Osowiecka-Wasiak, radca prawny
Michał Przybylak, radca prawny
Bezskuteczność częściowa (tzw. odfrankowienie) umowy kredytu mPlan z listopada 2007 r. dawnego BRE Bank (aktualnie mBank) - wyrok SO Wrocław z 13.07.2022 r.
Częściowa bezskuteczność („odfrankowienie”) umowy kredytu „mPlan” zawartej z d. BRE Bank w listopadzie 2007 r. – wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 13.07.2022 r.
Wyrokiem z dnia 13.07.2022 r., Sąd Okręgowy we Wrocławiu (SSO Anna Strzebinczyk – Stembalska), w sprawie o sygn. akt I C 419/20 ustalił, że postanowienia zawarte w § 1 ust. 3, § 1 ust. 3A, § 3 ust. 3, § 7 ust. 1, § 11 ust. 5 w zw. z § 11 ust. 1, § 13 ust. 6, § 16 ust. 3, § 29 ust. 1 umowy kredytu indeksowanego typu „mPlan” zawartej z dawnym BRE Bank (obecnie mBank S.A.) są BEZSKUTECZNE i nie wiążą powodów oraz zasądził od banku na rzecz Klientów Kancelarii nadpłatę, stanowiącą różnicę pomiędzy ratami pobranymi, a ratami należnymi obliczonymi z pominięciem postanowień uzależniających wysokość rat od kursu CHF.
Pozew został wniesiony w marcu 2020 r.
Wyrok jest nieprawomocny i zapadł na posiedzeniu niejawnym po odebraniu ostatecznych stanowisk stron na piśmie.
Po uzyskaniu pisemnego uzasadnienia, rozważana będzie apelacja od wyroku, a to z uwagi na oddalenie żądania głównego – ustalenie nieważności umowy kredytu w całości.
Kancelaria stoi na stanowisku, że wyeliminowanie z umowy kredytu klauzuli walutowej, skutkuje nieważnością umowy, gdyż klauzula ta wraz z zaszytym w niej ryzykiem kursowym, jest charakterystyczna dla umowy kredytu „frankowego” i uzasadnia powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR (aktualnie Saron). Jej usunięcie, równoznaczne jest z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu.
Oznacza to, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul, utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością). Należy także zwrócić uwagę, że jak wynika z wyroku TSUE z 3.10.2019 r. (C-260/18, Dziubak), w takiej sytuacji decydujące znaczenie w kwestii, czy należy stwierdzić nieważność umowy, czy też uznać, że umowa powinna obowiązywać nadal bez niedozwolonych klauzul umownych, ma wola konsumenta. W niniejszej sprawie zaś, powodowie jednoznacznie podnosili zarzut nieważności umowy, składając również stosowne oświadczenie na rozprawie.
Sprawę prowadzą:
radca prawny Agnieszka Osowiecka – Wasiak
radca prawny Michał Przybylak